Το σύγχρονο μοντέλο ανάπτυξης σε μία χώρα της Λατινικής Αμερικής
ΟΠΩΣ ΤΟ ΒΡΗΚΑΜΕ
Την Ελίζα είχα την τύχη να συναντήσω πρώτη φορά από κοντά το καλοκαίρι του 2015. Την προηγούμενη φορά, που είχε έρθει στην Ελλάδα, ήμουν ακόμη φοιτητής στην Κομοτηνή και δεν βόλεψε να ιδωθούμε. Είχαμε βέβαια τα τελευταία χρόνια μία τυπική επικοινωνία μέσω facebook, με like και ευχές σε γιορτές και επετείους, όπως αυτή, που έχουν οι συνήθως οι μακρινοί συγγενείς, που βρίσκονται μία στο τόσο. Η επίσκεψή της μας γέμισε με χαρά, εφόσον ήταν μία ευκαιρία να μοιραστεί μαζί μας τα τελευταία νέα της οικογένειάς της, καθώς και μερικά στοιχεία της καθημερινότητάς της, που αγνοούσαμε πλήρως.
Η γλαφυρή σύγκριση του χθες με το σήμερα
Η Ελίζα είναι σαράντα ετών περίπου. Οι γονείς της έκαναν μεγάλες θυσίες για να της παράσχουν μία μόρφωση τέτοια, που να της εξασφαλίσει μία «καλή» εργασία. Την έστειλαν σε ιδιωτικό σχολείο, όπου έμαθε να μιλάει άπταιστα αγγλικά, καθώς και σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο. Πρόσφατα ξεκίνησε να εργάζεται ως προϊσταμένη του τμήματος marketing μεγάλης ασφαλιστικής εταιρίας, η οποία την προσέγγισε μέσω του προφίλ της στο Linkedin. Είναι πολύ ευχαριστημένη, καθώς εργάζεται μόνο εννέα ώρες τη μέρα περίπου και φεύγει από το γραφείο στις έξι κάθε απόγευμα, ενώ στην τράπεζα κανείς δεν έφευγε νωρίτερα από τις εννέα το βράδυ, μετά από ένα εξαντλητικό δωδεκάωρο. Ο μισθός της είναι αρκετά ικανοποιητικός για τα δεδομένα της χώρας της. Λαμβάνει 500$ περίπου το μήνα, τα οποία της επιτρέπουν να ζει καλύτερα από το μέσο όρο της μεσαίας τάξης. «Οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονται 200$ - 300$ το μήνα, εγώ βγάζω σχεδόν τα διπλά» μας λέει, χωρίς εντούτοις να διακρίνεις κάποια έπαρση στο ύφος και τη φωνή της.
Κάθεται άνετα στον καναπέ και αμέσως σε κάνει να αισθάνεσαι μαζί της οικεία. Είναι αξιοθαύμαστο, που μιλά τόσο καλά ελληνικά, αν και είναι τρίτης γενιάς μετανάστης σε ξένη χώρα. «Κάθε άνθρωπος στην πρωτεύουσα έχει να σου πει και μία ιστορία ληστείας ή απαγωγής. Πριν μερικά χρόνια, επιστρέφοντας από τη δουλειά δύο άτομα με την απειλή περιστρόφου με ανάγκασαν να τους δώσω όσα χρήματα είχα πάνω μου. Ήμουν πολύ τυχερή.
Μία φίλη μου, αφού την αναισθητοποίησαν, την έβαλαν στον πορτ μαγκάζ του αυτοκινήτου και την παράτησαν γυμνή σε ένα προάστιο της πόλης. Άλλη φορά πάλι είχαν πάρει τηλέφωνο τους γονείς μου και, προφασιζόμενοι ότι με είχαν απαγάγει, ζήτησαν λύτρα για να με αφήσουν ελεύθερη. Ευτυχώς ο πατέρας μου υποψιασμένος αμέσως έβαλε την μητέρα μου και με πήρε τηλέφωνο και επιβεβαίωσαν ότι είμαι καλά πριν διακόψουν την επικοινωνία μαζί τους. Σύνηθες είναι να καλούν στα σπίτια των πλουσίων, που έχουν οικιακές βοηθούς, και να τις παραπείθουν να δώσουν το λάπτοπ της κυρίας, χρήματα ή άλλα τιμαλφή σε ένα άτομο, που στέλνουν στο σπίτι εκείνη την ώρα, προφασιζόμενοι ότι είναι και αυτοί οικιακοί βοηθοί φίλης της κυρίας τους και ότι τάχα ότι η κυρία τους τα ζήτησε.
Τέτοια περιστατικά ανήκουν στη καθημερινότητα και συμβαίνουν σε όλες τις περιοχές. Είναι λογικό, εφόσον αρκετός κόσμος είναι ακόμη εξαθλιωμένος και στερείται βασικά αγαθά. Εγώ ευτυχώς έχω αγοράσει σπίτι σε νεόκτιστη συνοικία, περισσότερο ασφαλή, όπου η εγκληματικότητα είναι σημαντικά χαμηλότερη. Βέβαια το αγόρασα με δάνειο από τράπεζα, περισσότερα από 100.000$, που θα το πληρώνω μια ζωή».
Θυμηθήκαμε, όταν είχε έρθει στο παρελθόν η γιαγιά της Ελίζας στην Ελλάδα για να μας δει, είχε πει ότι στο διώροφο σπίτι τους κάθε όροφος χωριζόταν από τους άλλους με σιδερένια πόρτα ασφαλείας. Για να περάσεις σε κάθε υψηλότερο όροφο έπρεπε να διέλθεις από την πόρτα του προηγούμενου. Τη νύχτα κοιμούνταν όλοι στον τελευταίο όροφο, αφού ασφάλιζαν τις σιδερένιες πόρτες, προφυλασσόμενοι για τυχόν ληστεία από διάφορες συμμορίες και παραστρατιωτικές ομάδες, που προσπαθούσαν να καταλάβουν την εξουσία.
«Παλαιότερα στα σούπερ μάρκετ οι υπάλληλοι εργάζονταν δύο ώρες υπερωρία κάθε μέρα για να αλλάζουν τις τιμές στα ράφια. Η τιμή ενός προϊόντος αυξανόταν καθημερινά και δεν ήξερες πόσο θα το αγοράσεις».
«Τώρα υπάρχει σταθερό πολιτικό σύστημα στη χώρα. Μετά την εφαρμογή ενός γενναίου προγράμματος μεταρρυθμίσεων με τη συνεργασία και εποπτεία του ΔΝΤ κατά την τελευταία δεκαπενταετία εταιρίες του εξωτερικού επένδυσαν μεγάλα κεφάλαια και εγκαθίδρυσαν παραρτήματα. Παντού βλέπεις πλέον εργοστάσια, εμπορικά κέντρα και σύγχρονα γραφειακά κτίρια, όπου στεγάζονται εταιρίες παροχής υπηρεσιών. Οι ετήσιοι ρυθμοί ανάπτυξης είναι υψηλοί και όλοι μιλούν για σύγχρονο οικονομικό θαύμα. Ο μισθός βέβαια ενός μέσου εργάτη ή υπαλλήλου δεν υπερβαίνει τα 200€ - 300€ το μήνα και οι περισσότεροι δυσκολεύονται».
Κάπως έτσι μας διηγούνταν η Ελίζα την κατάσταση στη χώρα της και μας είχε απορροφήσει με τη γλαφυρή αφήγησή της. Είναι ευχαριστημένη από τη ζωή της, ιδιαίτερα τώρα που δουλεύει το πολύ δέκα ώρες τη μέρα και ο κίνδυνος να νοσήσει σοβαρά από υπερκόπωση, όπως όταν εργαζόταν στην τράπεζα, είναι μικρός.
Η συζήτηση τότε άλλαξε. Μας αφηγήθηκε ενδιαφέρουσες οικογενειακές ιστορίες από συγγενείς μας, που μένουν εκεί, και οι ώρες κύλησαν όμορφα μέχρι να φύγει. Αν βόλευε θα την ξαναβλέπαμε άλλη μία φορά. Το εισιτήριό της επιστροφής στη Λίμα είχε ημερομηνία δύο εβδομάδες αργότερα.
Η ως άνω αφήγηση είναι πραγματική.
Η καταστροφική πολιτική του Άλαν Γκαρσία
Ο Άλαν Γκαρσία εξελέγη στις 14 Απριλίου 1985 και ανακυρήχθηκε Πρόεδρος του Περού την 1η Ιουνίου του ιδίου έτους σε ηλικία 36 μόλις ετών. Ήταν ο δεύτερος νεότερος Πρόεδρος στην ιστορία του Περού και, λόγω της δημοτικότητάς του, του απέδωσαν το προσωνύμιο «ο Κέννεντυ της Λατινικής Αμερικής». Η ελπίδα, που εμφυσούσε στο λαό, το νεαρό της ηλικίας του και ο καταγγελτικός του λόγος του έδιναν μεγάλο πλεονέκτημα έναντι των μετριοπαθών πολιτικών του αντιπάλων. Στον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο είχαν στηρίξει τις ελπίδες τους η χαμηλή και μεσαία τάξη, που ήλπιζαν ότι θα βελτιώσει το επίπεδο διαβίωσής τους, εφόσον κατά την εκλογή του το 41.6% των Περουβιανών ζούσε ήδη κάτω από τα όρια της φτώχειας. Μέχρι το τέλος της θητείας του, το 1990, και προς διάψευση των προσδοκιών των πολιτών, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 55%.
Κατά την Προεδρία του κεντροαριστερού Γκαρσία συντελέστηκε μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές καταστροφές στην ιστορία της χώρας. Ο πληθωρισμός το 1990 έτρεχε με 7.649%, αυξημένος από την αρχή της θητείας του κατά 2.200.200%. Λόγω του υπερπληθωρισμού το «Ίντι», επίσημο νόμισμα του κράτους, το οποίο αντικατέστησε το «Σολ» το 1985, αντικαταστάθηκε το 1990 (από τον διάδοχο του Γκαρσία, Φουτζιμόρι) από το «Νέο Σολ», το οποίο κατά την έκδοσή του αντιστοιχούσε σε 1.000.000.000 (ένα δισεκατομμύριο) παλαιών «Σολ».
Θυμηθήκαμε, όταν είχε έρθει στο παρελθόν η γιαγιά της Ελίζας στην Ελλάδα για να μας δει, είχε πει ότι στο διώροφο σπίτι τους κάθε όροφος χωριζόταν από τους άλλους με σιδερένια πόρτα ασφαλείας. Για να περάσεις σε κάθε υψηλότερο όροφο έπρεπε να διέλθεις από την πόρτα του προηγούμενου. Τη νύχτα κοιμούνταν όλοι στον τελευταίο όροφο, αφού ασφάλιζαν τις σιδερένιες πόρτες, προφυλασσόμενοι για τυχόν ληστεία από διάφορες συμμορίες και παραστρατιωτικές ομάδες, που προσπαθούσαν να καταλάβουν την εξουσία.
«Παλαιότερα στα σούπερ μάρκετ οι υπάλληλοι εργάζονταν δύο ώρες υπερωρία κάθε μέρα για να αλλάζουν τις τιμές στα ράφια. Η τιμή ενός προϊόντος αυξανόταν καθημερινά και δεν ήξερες πόσο θα το αγοράσεις».
«Τώρα υπάρχει σταθερό πολιτικό σύστημα στη χώρα. Μετά την εφαρμογή ενός γενναίου προγράμματος μεταρρυθμίσεων με τη συνεργασία και εποπτεία του ΔΝΤ κατά την τελευταία δεκαπενταετία εταιρίες του εξωτερικού επένδυσαν μεγάλα κεφάλαια και εγκαθίδρυσαν παραρτήματα. Παντού βλέπεις πλέον εργοστάσια, εμπορικά κέντρα και σύγχρονα γραφειακά κτίρια, όπου στεγάζονται εταιρίες παροχής υπηρεσιών. Οι ετήσιοι ρυθμοί ανάπτυξης είναι υψηλοί και όλοι μιλούν για σύγχρονο οικονομικό θαύμα. Ο μισθός βέβαια ενός μέσου εργάτη ή υπαλλήλου δεν υπερβαίνει τα 200€ - 300€ το μήνα και οι περισσότεροι δυσκολεύονται».
Κάπως έτσι μας διηγούνταν η Ελίζα την κατάσταση στη χώρα της και μας είχε απορροφήσει με τη γλαφυρή αφήγησή της. Είναι ευχαριστημένη από τη ζωή της, ιδιαίτερα τώρα που δουλεύει το πολύ δέκα ώρες τη μέρα και ο κίνδυνος να νοσήσει σοβαρά από υπερκόπωση, όπως όταν εργαζόταν στην τράπεζα, είναι μικρός.
Η συζήτηση τότε άλλαξε. Μας αφηγήθηκε ενδιαφέρουσες οικογενειακές ιστορίες από συγγενείς μας, που μένουν εκεί, και οι ώρες κύλησαν όμορφα μέχρι να φύγει. Αν βόλευε θα την ξαναβλέπαμε άλλη μία φορά. Το εισιτήριό της επιστροφής στη Λίμα είχε ημερομηνία δύο εβδομάδες αργότερα.
Η ως άνω αφήγηση είναι πραγματική.
Η καταστροφική πολιτική του Άλαν Γκαρσία
Ο Άλαν Γκαρσία εξελέγη στις 14 Απριλίου 1985 και ανακυρήχθηκε Πρόεδρος του Περού την 1η Ιουνίου του ιδίου έτους σε ηλικία 36 μόλις ετών. Ήταν ο δεύτερος νεότερος Πρόεδρος στην ιστορία του Περού και, λόγω της δημοτικότητάς του, του απέδωσαν το προσωνύμιο «ο Κέννεντυ της Λατινικής Αμερικής». Η ελπίδα, που εμφυσούσε στο λαό, το νεαρό της ηλικίας του και ο καταγγελτικός του λόγος του έδιναν μεγάλο πλεονέκτημα έναντι των μετριοπαθών πολιτικών του αντιπάλων. Στον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο είχαν στηρίξει τις ελπίδες τους η χαμηλή και μεσαία τάξη, που ήλπιζαν ότι θα βελτιώσει το επίπεδο διαβίωσής τους, εφόσον κατά την εκλογή του το 41.6% των Περουβιανών ζούσε ήδη κάτω από τα όρια της φτώχειας. Μέχρι το τέλος της θητείας του, το 1990, και προς διάψευση των προσδοκιών των πολιτών, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε σε 55%.
Κατά την Προεδρία του κεντροαριστερού Γκαρσία συντελέστηκε μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές καταστροφές στην ιστορία της χώρας. Ο πληθωρισμός το 1990 έτρεχε με 7.649%, αυξημένος από την αρχή της θητείας του κατά 2.200.200%. Λόγω του υπερπληθωρισμού το «Ίντι», επίσημο νόμισμα του κράτους, το οποίο αντικατέστησε το «Σολ» το 1985, αντικαταστάθηκε το 1990 (από τον διάδοχο του Γκαρσία, Φουτζιμόρι) από το «Νέο Σολ», το οποίο κατά την έκδοσή του αντιστοιχούσε σε 1.000.000.000 (ένα δισεκατομμύριο) παλαιών «Σολ».
Το μηνιαίο κατά κεφαλήν εισόδημα των πολιτών μειώθηκε σε εξήντα δολάρια ΗΠΑ (60$) και το ΑΕΠ της χώρας επίσης κατά 20%. Επιχειρήθηκε επίσης να εθνικοποιηθεί ο τραπεζικός και ασφαλιστικός κλάδος της οικονομίας. Τέλος, κήρυξε μονομερώς μερική στάση πληρωμών έναντι του ΔΝΤ, περιορίζοντας το ποσό πληρωμής του για δάνεια, που δόθηκαν στην χώρα, σε ποσοστό 10% του ΑΕΠ απομονώνοντας έτσι το Περού από τις διεθνείς αγορές και το οικονομικό γίγνεσθαι.
Η αποτυχημένη οικονομική πολιτική του Γκαρσία πυροδότησε κοινωνική έκρηξη στο Περού και οδήγησε σε έξαρση της επιθετικότητας της επαναστατικής οργάνωσης, που δρούσε ήδη από 1980, με το όνομα «Λαϊκός Αντάρτικος Στρατός» και συνιστούσε το ένοπλο παρακλάδι του περουβιανού κομμουνιστικού κόμματος, του «Φωτεινού Μονοπατιού». Η οργάνωση είχε πλέον στόχο την ανατροπή του Γκαρσία και την ανάληψη της εξουσίας. Μία από τις προσφιλείς της μεθόδους ήταν να επιτίθεται σε ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, βυθίζοντας το Περού στο σκοτάδι.
Η αποτυχημένη οικονομική πολιτική του Γκαρσία πυροδότησε κοινωνική έκρηξη στο Περού και οδήγησε σε έξαρση της επιθετικότητας της επαναστατικής οργάνωσης, που δρούσε ήδη από 1980, με το όνομα «Λαϊκός Αντάρτικος Στρατός» και συνιστούσε το ένοπλο παρακλάδι του περουβιανού κομμουνιστικού κόμματος, του «Φωτεινού Μονοπατιού». Η οργάνωση είχε πλέον στόχο την ανατροπή του Γκαρσία και την ανάληψη της εξουσίας. Μία από τις προσφιλείς της μεθόδους ήταν να επιτίθεται σε ηλεκτροπαραγωγικούς σταθμούς, βυθίζοντας το Περού στο σκοτάδι.
Περισσότεροι από εβδομήντα χιλιάδες (70.000) πολίτες, ανάμεσά τους και αρκετοί άμαχοι, υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της εμφύλιας αυτής σύγκρουσης μεταξύ κυβέρνησης και αντικαθεστωτικών, η οποία κόπασε σε ένταση από το 2000 και μετά, πλην όμως μεμονωμένες συγκρούσεις σε συγκεκριμένες περιοχές της ενδοχώρας πραγματοποιούνται μέχρι και σήμερα. Η ένοπλη αυτή σύγκρουση θεωρείται η τρίτη μεγαλύτερη σε διάρκεια στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής, με πρώτη την Ένοπλη Σύγκρουση της Κολομβίας και δεύτερο τον Εμφύλιο Πόλεμο της Γουατεμάλας.
Το «σοκ» του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι
Οι μαστιζόμενοι από την οικονομική εξαθλίωση πολίτες του Περού εξέλεξαν το 1990 νέο Πρόεδρο τον Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος εφαρμόζοντας ένα φιλελεύθερο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που έμεινε στην ιστορία ως «Φούζι-σοκ», κατόρθωσε να αποκαταστήσει τα μακροοικονομικά στοιχεία της χώρας μέχρι τη λήξη της θητείας του, το 2000. Ειδικότερα, επί των ημερών του περιορίστηκαν δραστικά οι κρατικές δαπάνες, ήρθησαν οι έλεγχοι και περιορισμοί στις επενδύσεις, τις εισαγωγές και τη διακίνηση των κεφαλαίων και ιδιωτικοποιήθηκαν οι περισσότερες κρατικές επιχειρήσεις.
Το «σοκ» του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι
Οι μαστιζόμενοι από την οικονομική εξαθλίωση πολίτες του Περού εξέλεξαν το 1990 νέο Πρόεδρο τον Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος εφαρμόζοντας ένα φιλελεύθερο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, που έμεινε στην ιστορία ως «Φούζι-σοκ», κατόρθωσε να αποκαταστήσει τα μακροοικονομικά στοιχεία της χώρας μέχρι τη λήξη της θητείας του, το 2000. Ειδικότερα, επί των ημερών του περιορίστηκαν δραστικά οι κρατικές δαπάνες, ήρθησαν οι έλεγχοι και περιορισμοί στις επενδύσεις, τις εισαγωγές και τη διακίνηση των κεφαλαίων και ιδιωτικοποιήθηκαν οι περισσότερες κρατικές επιχειρήσεις.
Εφόσον οι παρεμβάσεις του στη λειτουργία του κράτους απέδωσαν, κατόρθωσε να συστήσει ένα ταμείο με κεφάλαιο τετρακοσίων εκατομμυρίων δολαρίων (400.000.000$) για την καταπολέμηση της φτώχειας και ανακούφιση των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εκτίμησε το μεταρρυθμιστικό οίστρο του Φουτζιμόρι και άνοιξε εκ νέου την κάνουλα της χρηματοδότησης για τη χώρα. Το 1994, μέσα σε τέσσερα μόλις χρόνια από την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Φουτζιμόρι, η οικονομία του Περού αναπτύχθηκε με ρυθμό 13%, το μεγαλύτερο παγκοσμίως εκείνη τη χρονιά, και η φήμη της στους παγκόσμιους επενδυτικούς κύκλους αποκαταστάθηκε.
Η οικονομία του Περού δεν έχει παρεκκλίνει μέχρι σήμερα από το δρόμο της ανάπτυξης, παρά την επανεκλογή του Άλαν Γκαρσία στο Προεδρικό αξίωμα για δεύτερη φορά από το 2006 έως το 2011. Εντούτοις, είναι αναμφισβήτητο ότι η ευημερία των αριθμών αργεί να αντικατοπτριστεί στην καθημερινότητα των πολιτών, πράγμα λογικό, αν λάβουμε υπόψη μας ότι πρόκειται για μία χώρα, που επέστρεψε από το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό χάος. Τις δε εφαρμοζόμενες πολιτικές θα τις κρίνει ο ιστορικός του μέλλοντος με βάση τα αποτελέσματα, που επέφεραν αυτές, όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και την κοινωνία. Προσωπικά, όντας αισιόδοξος εκ φύσεως, είμαι βέβαιος ότι η Ελίζα θα έχει καλύτερες ιστορίες να μας αφηγηθεί στην επόμενη επίσκεψή της στην Ελλάδα.
Η οικονομία του Περού δεν έχει παρεκκλίνει μέχρι σήμερα από το δρόμο της ανάπτυξης, παρά την επανεκλογή του Άλαν Γκαρσία στο Προεδρικό αξίωμα για δεύτερη φορά από το 2006 έως το 2011. Εντούτοις, είναι αναμφισβήτητο ότι η ευημερία των αριθμών αργεί να αντικατοπτριστεί στην καθημερινότητα των πολιτών, πράγμα λογικό, αν λάβουμε υπόψη μας ότι πρόκειται για μία χώρα, που επέστρεψε από το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό χάος. Τις δε εφαρμοζόμενες πολιτικές θα τις κρίνει ο ιστορικός του μέλλοντος με βάση τα αποτελέσματα, που επέφεραν αυτές, όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και την κοινωνία. Προσωπικά, όντας αισιόδοξος εκ φύσεως, είμαι βέβαιος ότι η Ελίζα θα έχει καλύτερες ιστορίες να μας αφηγηθεί στην επόμενη επίσκεψή της στην Ελλάδα.
ΑΝ σας άρεσε αυτό το άρθρο κάντε κλίκ..ΕΔΩ... για να είστε οι πιο ενημερωμένοι αναγνώστες του διαδικτύου
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου