Κολομβία: η εξέγερση των πόντσο

της Χριστίνας Μαυροπούλου

Σεισμικές δονήσεις σε ολόκληρο το πολιτικό σκηνικό προκαλεί η πανεθνική κινητοποίηση των αγροτών, η γενική απεργία επ’αόριστο όλων των μικρών καλλιεργητών και ακτημόνων αγροτών που ξεκίνησε από τις 19 Αυγούστου και ήδη διανύει την τρίτη εβδομάδα. Εντούτοις, η προηγούμενη εβδομάδα ήταν το σημείο καμπής για τον αγώνα των αγροτών, καθώς το επίκεντρο των κινητοποιήσεων μεταφέρθηκε από τις επαρχίες της Κολομβίας, στην πρωτεύουσα ης Κολομβίας, Μπογκοτά. Μαζί με τους αγρότες ενώθηκαν, ανθρακωρύχοι και μεταλλεργάτες και εργάτες ορυχείων, φορτηγατζήδες , υγειονομικοί, δάσκαλοι και φοιτητές. Οι αποκλεισμοί δρόμων και τα οδοφράγματα ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια, οι στάσεις εργασίας και οι απεργίες εξαπλώνονταν σαν φωτιά.

Οι φοιτητές και τα εργατικά συνδικάτα διαδήλωναν σχεδόν καθημερινά σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Το κλίμα πολύ σύντομα έγινε εκρηκτικό ενώ την περασμένη Πέμπτη στην Μπογκοτά, έγινε μία από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις των τελευταίων ετών, όταν οι πορείες των αγροτών και εργατών εισήλθαν στην πόλη και ενώθηκαν με τους διαδηλωτές της πρωτεύουσας.

Τα αρχικά αιτήματα των αγροτών, όπως η αναθεώρηση ή ανάκληση των διμερών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου, με τις ΗΠΑ, την ΕΕ και τον Καναδά που απειλεί άμεσα την επιβίωσή τους, η αύξηση των τιμών των καυσίμων και των λιπασμάτων, αλλά και η εξάπλωση της δραστηριότητας των μεταλλευτικών εταιριών, κυρίως ξένων πολυεθνικών που απειλούν την μικρή παραγωγή τους και τις κοινότητές τους. Σταδιακά, οι διαδηλωτές διεύρυναν και ριζοσπαστικοποίησαν τα αιτήματα, απαιτώντας πλέον ριζικές αλλαγές, συνολικά στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης του προέδρου Χουάν Μανουέλ Σάντος. Ειδικότερα δε οι αγρότες, απαιτούν πλέον συνολική μεταρρύθμιση της γεωργικής παραγωγής.

Για πρώτη φορά από την ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, το πολιτικό μέλλον του προέδρου Σάντος είναι άδηλο, καθώς καθημερινά καταρρέει η εικόνα που είχε δημιουργηθεί και κτισθεί αριστοτεχνικά, χρόνια τώρα. Οι δημοσκοπήσεις είναι ενδεικτικές: Από την έναρξη των αγροτικών και λαϊκών κινητοποιήσεων η δημοτικότητά του κατακρημνίστηκε κατά 27 ποσοστιαίες μονάδες, στο 21%, από 48%. Ποσοστό που ήταν δραματικά μειωμένο σε σχέση με το 72% αποδοχής που έχαιρε τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησής του.

Ο Σάντος, πρώην υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης του πρώην προέδρου Αλβαρου Ουρίμπε, χρησιμοποίησε τα ΜΜΕ της Κολομβίας, σημαντικό τμήμα των οποίων κατέχει για να αποποιηθεί της εικόνας του επί σχεδόν δύο τετραετίες υπουργού Αμύνης της κυβέρνησης του Άλβαρο Ουρίμπε, που δεν ήταν άλλη από την ενορχήστρωση ενός πολυσύνθετου σχεδίου αμαύρωσης και εξόντωσης του συνδικαλιστικού, αντάρτικου και λαϊκού κινήματος. Η εικόνα του άρχισε να καταρρέει σταδιακά. Στις 25 Αυγούστου δήλωσε ότι «αγροτική απεργία δεν υπάρχει»… την Παρασκευή 30 Αυγούστου, στον απόηχο των μεγάλων διαδηλώσεων της περασμένης Πέμπτης –κατά τα δυτικά ΜΜΕ συμμετείχαν 300.000 ενώ σύμφωνα με ανεξάρτητα μέσα οι διαδηλωτές έφτασαν το μισό εκατομμύριο- διέταξε την ανάπτυξη 50.000 μελών των Ενόπλων Δυνάμεων στην Μπογκοτά για την αποκατάσταση της τάξης. Πλήρης στρατιωτικοποίηση. Απαγόρευση κυκλοφορίας. Κλιμάκωση της καταστολής.

Ολοκληρωτικής και φονικής καταστολής, που μέχρι τη διαταγή του προέδρου Σάντος για ανάπτυξη του στρατού στην πρωτεύουσα, περιελάμβανε επιθέσεις στα οδοφράγματα στις εθνικές οδούς και τους επαρχιακούς δρόμους, χρήση πραγματικών πυρών εναντίον των διαδηλωτών, ρίψη χημικών ακόμη και μέσα στα σπίτια, βιασμοί και βασανιστήρια από την ειδική μονάδα αντιμετώπισης ταραχών ESMAD. Εκτός της καταστολής, μαίνεται και ο «ψυχολογικός πόλεμος» με την γκεμπελικού χαρακτήρα φημολογία που υφέρπει, περί των ανταρτών που έχει διεισδύσει στις τάξεις των διαδηλωτών και συντονίζουν τις επιθέσεις εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας, ακόμη και με εκρηκτικά.

Φημολογία που εντάθηκε και διανθίστηκε με «στοιχεία των αρχών για τη δράση παραστρατιωτικών στις τάξεις των διαδηλωτών». Ουσιαστικά πρόκειται για μία απροκάλυπτη εκστρατεία της κυβέρνησης Σάντος, που έχει διττό στόχο: να διασπάσει και να συντρίψει το κίνημα αλλά και να ποινικοποιήσει, όχι μόνο τους αγρότες αλλά και τηνΠατριωτική Πορεία –συμμαχία εκατοντάδων λαϊκών οργανώσεων και κομμάτων μεταξύ αυτών και του Κολομβιανού ΚΚ.

Τέλος, συλλήψεις. Εκατοντάδες συλλήψεις μεταξύ αυτών και του Ούμπερτ Μπαγιεστέρος, αντιπροέδρου της Ενωτικής Ομοσπονδίας Εργαζομένων στην Αγροτική Οικονομία-Federación Sindical Unitaria Agropecuaria (Fensuagro)μ της μεγαλύτερης συνδιαλιστικής αγροτικής ένωσης στην Κολομβίας και ενός εκ των δέκα εκπροσώπων της ομπρέλας αγροτικών ενώσεων Mesa de Interlocución Agropecuaria Nacional (MIA) που συστάθηκε δύο μήνες πριν στο Κατατούμπο, όπου βρίσκονται και οι ρίζες της «εξέγερσης των πόντσο», όπως έχει βαπτιστεί η εξέγερση των μικροκαλλιεργητών και των ακτημόνων αγροτών. Ομπρέλα οργανώσεων που διαπραγματεύεται και συνομιλεί με την κυβέρνηση του προέδρου Σάντος. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι ο Μπαγιεστέρος, που συνελήφθη στην Μπογκοτά στις 25 Αυγούστου, κρατείται με τις κατηγορίες για «χρηματοδότηση», «υποστήριξη» των ανταρτών των FARC και της «τρομοκρατίας».

Μέχρι στιγμής, οι ενέργειές του προέδρου Σάντος έχουν φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα ειδικά μετά τους 2 νεκρούς της περασμένης Πέμπτης, του εκατοντάδες τραυματίες και συλληφθέντες… Πάντως, ο Σάντος κατόρθωσε να κάνει κάποια βήματα στην προσπάθειά του να εμβολίσει το μέτωπο των κινητοποιήσεων, ανακοινώνοντας μερικές μόνο συμφωνίες με κάποιες εκ των αγροτικών ενώσεων αλλά και το «Μεγάλο Σύμφωνο για την ανάπτυξη της γεωργίας και της υπαίθρου», που θα δημιουργηθεί… στις 12 Σεπτεμβρίου. Εννοείτε καμία πληροφορία δεν συνόδευσε την ανακοίνωση του υποτίθεται «Μεγάλου Συμφώνου».

Τότε, στήθηκε το κόλπο γκρόσο, δεδομένου ότι οι κοινοβουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τον ερχόμενο Μάρτιο και οι προεδρικές τον ερχόμενο Μάιο. Το κόλπο γκρόσο περιελάμβανε, καταρχήν, διαρροές που παρουσίαζαν τον Σάντος εξοργισμένο με το υπουργικό συμβούλιο και τον δημόσια να ρίχνει το ανάθεμα σε προηγούμενες κυβερνήσεις που «παραμέλησαν το αγροτικό ζήτημα». Κατόπιν η ανακοίνωση των παραιτήσεων 16 υπουργών. Κίνηση που δίνει σον Σάντος το δικαίωμα πλήρους ανασχηματισμού –του δεύτερου σε διάστημα λίγο περισσότερο από ένα χρόνο-της κυβέρνησής του, που ευθύνεται για την τροπή των πραγμάτων ώστε να διασώσει ότι μπορεί… Οι κινητοποιήσεις και η απεργία συνεχίζονται.

Η επιχείρηση διάσωσης δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση, ακόμη και για τον Σάντος που είναι ικανός να βγάλει πολλούς λαγούς από το καπέλο. Το αγροτικό ζήτημα είναι τεράστιο κι ακανθώδες, ταλανίζει δεκαετίες της κολομβιανή κοινωνία και σύμφωνα με όλους τους αναλυτές, από τη στιγμή που έχει ανοίξει, είναι σχεδόν απίθανο να κλείσει.

Ένα ακόμη στοιχείο που καταμαρτυρεί πόσο σημαντικό είναι το αγροτικό ζήτημα και η αναδιανομή γης, είναι το γεγονός ότι ήταν και το πρώτο ζήτημα των ειρηνευτικών συνομιλιών για τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου που κρατά 49 χρόνια, μεταξύ της κυβέρνησης και των Ενόπλων Επαναστατικών Δυνάμεων της Κολομβίας-FARC. Συνομιλίες που άρχισαν το Νοέμβριο του 2012 στο Οσλο και έκτοτε συνεχίζονται στην Αβάνα ενώ σύμφωνα με τους επίσημες αντιπροσωπείες και των δύο πλευρών, υπήρξε συμφωνία για το ζήτημα της αναδιανομής γης και τη αγροτική μεταρρύθμιση.

Πρόκειται για ένα συσσωρευτικό πρόβλημα εδώ και δεκαετίες και το οποίο άρχισε να λαμβάνει τρομακτικές διαστάσεις, αρχής γενομένης της πολιτικής που επέβαλλαν διαδοχικές κυβερνήσεις από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 και κορυφώθηκαν κατά τα χρόνια της διακυβέρνησης του προέδρου Σέσαρ Γκαβίρια (1990-94). Μία πολιτική που δεν ήταν άλλη από την εφαρμογή της «Συναίνεσης της Ουάσινγκτον» και των δομικών μεταρρυθμίσεων που παγκοσμίως πρωτοεφαρμόστηκαν στην Λατινική Αμερική. Πολιτικές που επιβλήθηκαν μέσω του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας . Ειδικά για το αγροτικό ζήτημα περιελάμβαναν την κατάργηση των επιχορηγήσεων και της επέκτασης της γεωργίας, την διάλυση των αποθεμάτων σιτηρών και των ελεγχόμενων τιμών, και την σταδιακή συρρίκνωση της καλλιέργειας σε μικρή κλίμακας και την αντικατάστασής της με βιομηχανική παραγωγή αγροτικών προϊόντων προς εξαγωγή.

Ως αποτέλεσμα μετά από δύο δεκαετίες, η γεωργία εξόν από κάποιες μεγάλες ιδιωτικές αγροκαλλιέργειες, δεν έχει εκβιομηχανιστεί και ως εκ τούτου έχει πολύ χαμηλή και ακριβή παραγωγή. Παρόλα αυτά παραμένει σημαντικό τμήμα της κολομβιανής οικονομίας. Στις αρχές του 21^ου αιώνα η συμβολή της γεωργίας στην οικονομία της χώρας ήταν στο 14,5% του ΑΕΠ και παρά το γεγονός ότι έχει υποστεί σχετική συρρίκνωση, τα ποσοστά παραμένουν υψηλά. Σύμφωνα με το αναπτυξιακό πρόγραμμα του ΟΗΕ, το 32% των 47 εκατομμυρίων κατοίκων της Κολομβίας, ζει την ύπαιθρο και η επιβίωση 9 έως 11 εκατομμυρίων ανθρώπων εξαρτάται αποκλειστικά από τη γεωργία. Πρόκειται για εκατομμύρια ανθρώπων που είναι βυθισμένοι στην απόλυτη εξαθλίωση, διαβιούν στην ύπαιθρο όπου οι υποδομές, ακόμη και οι στοιχειώδεις όπως οδικό δίκτυο, είναι ανύπαρκτες, εξακολουθούν να καλλιεργούν με το πανάρχαιο παραδοσιακό τρόπο, και είναι τα θύματα των εκτοπισμών και των μαχών για τη ιδιοκτησία της γης.

Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Κατατούμπο στην επαρχία Νόρτε ντε Σανταντέρ. όπου ουσιαστικά ξεκίνησε η σημερινή εξέγερση των πόντσο, Πάνω από 14.000 αγρότες, στο Κατατούμπο, ξεκίνησαν κινητοποιήσεις απαιτώντας την ανακήρυξη της περιοχής του σε ειδική προστατευόμενη αγροτική ζώνη-ZRC . Η ανακήρυξή της σε ZRC θα τους κατοχύρωνε τα δικαιώματά τους όσον αφορά την ιδιοκτησία γης –αίτημα πολλών χρόνων που φυσικά έχει απορριφθεί από όλες τις κυβερνήσεις ενώ εν αντιθέσει έχουν δοθεί δικαιώματα εξόρυξης- και την εφαρμογή αναπτυξιακού σχεδίου για εναλλακτική και βιώσιμη παραγωγή σε αντικατάσταση της παραγωγής κόκας. Επί 4 ημέρες. Από τις 22 έως τις 25 Ιουνίου, οι συγκρούσεις των αγροτών με τις δυνάμεις ασφαλείας θύμιζαν πραγματικό πόλεμο. Η έκβασή του: 4 νεκροί και 50 τραυματίες, μεταξύ αυτών και 10 μέλη των δυνάμεων ασφαλείας. Εντούτοις, το κουτί της Πανδώρας για το θέμα της γης, άνοιξε.

Εκτός όμως των πραγματικών μαχών για τη γη, υπάρχει ακόμη ένας παράγοντας: οι εκτοπισμοί. Η Κολομβία είναι η χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό εσωτερικά εκτοπισμένων σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με την οργάνωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τους Εκτοπισμούς CODHES 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εξαναγκαστεί να φύγουν από τα σπίτια τους και να εκτοπιστούν το διάστημα μεταξύ 1985-2012.

Ο εμφύλιος πόλεμος που κρατά σχεδόν μισό αιώνα «ήταν το πρόσχημα για την ολοένα και μεγαλύτερη ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων και εκ παραλλήλου παραστρατιωτικών δυνάμεων» αναφέρει ο Έκτορ Λεόν Μονκάγιο καθηγητής Πανεπιστημίου και συνιδρυτής της Κολομβιανής Συμμαχίας ενάντια στο Ελεύθερο Εμπόριο-(RECALPA), «Οι ακροδεξιοί παραστρατιωτικοί κλιμάκωσαν τη βία ενάντια στο αγροτικό πληθυσμό προκαλώντας μαζικούς εκτοπισμούς» και εν κρυπτώ οι «ναρκέμποροι αύξησαν το μέγεθος της ιδιοκτησίας τους και η γη συγκεντρώθηκε σταδιακά σε λίγους. Σήμερα υπάρχουν πολύ λίγες περιοχές με γεωργική οικονομία που βασίζεται σε μικρές ιδιοκτησίες. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι πολύ μεγάλες ιδιοκτησίες, τα λατιφούντια, όπου καλλιεργούνται σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα ζαχαροκάλαμο και αφρικανικός κοκοφοίνικας» θα καταλήξει ο Μονκάγιο. Πρόκειται για δύο καλλιέργειες για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Σύμφωνα με την Εθνική Ομοσπονδίας Βιοκαυσίμων-FEDEBIOCOMBUSTIBLES, σε πάνω από 150.000 εκτάρια αρόσιμης γης σε σύνολο 5 εκατομμυρίων, η παραγωγή είναι αποκλειστικά ζαχαροκάλαμα ή κοκοφοίνικας. Ωστόσο πρόκειται για παραγωγή που εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια και επεκτείνεται ραγδαία.

Πέραν όλων αυτών των προβλημάτων, μία ακόμη άμεση απειλή που αντιμετωπίζουν οι αγρότες είναι η συνεχής επέκταση των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων σε περιοχές που μέχρι πρότινος ήταν αγροτικές. Την τελευταία 20ετία η Κολομβία έχει μετατραπεί από αγροτική χώρα σε χώρα παραγωγής ορυκτών, μεταλλευμάτων και πετρελαίου.

Η μετατροπή ωστόσο έγινε μέσω και πάλι της υφαρπαγής γης από τους αγρότες, των εκδιώξεων και των εκτοπισμών. Πέραν των επίσημων συμβολαίων εκμετάλλευσης που η κυβέρνηση της Κολομβίας έχει απονείμει σε μεγάλες πολυεθνικές, δεκάδες παράνομα ορυχεία λειτουργούν. Όχι τυχαία. Το κυνήγι του θησαυρού των ξένων πολυεθνικών ξεκίνησε το 1995 με την ανακάλυψη του τεράστιου κοιτάσματος της Ανγκοστούρα από την Greystar Resources που σήμανε και το καμπανάκι συναγερμού για τους παγκόσμιους κολοσσούς καθώς η χώρα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός χρυσού και πλατίνας στη Νότιο Αμερική. Επιπροσθέτως, παρά το γεγονός ότι ο χρυσός που γυαλίζει αποσπά την προσοχή, η Κολομβία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός σμαραγδιών παγκοσμίως, ενώ κατατάσσεται στην πρώτη θέση αποθεμάτων άνθρακα, δεύτερης πλέον ως αφορά τα αποθέματα πετρελαίου και τρίτης ως προς τα αποθέματα φυσικού αερίου.

Οι εξορυκτικές δραστηριότητες της Κολομβίας προσφέρουν στην οικονομία της χώρας, μέσω των εξαγωγών, περίπου 1,1 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σύμφωνα με την Γενική Ελέγκτρια Σάντρα Μορέλι, «αλλά το ερώτημα είναι εάν αυτό το ποσό είναι αρκετό για την αποζημίωση των πληγέντων και ως αντιστάθμισα των τρομακτικών συνεπειών που έχει η εξορυκτική δραστηριότητα στην κοινωνία και το περιβάλλον». Εξάλλου, δεν πρόκειται μόνο για την βίαιη εκδίωξη ολόκληρων κοινοτήτων αλλά και τον αναγκαστικό εκτοπισμό κοινοτήτων εξαιτίας της μεταλλευτικής δραστηριότητας που κάνει χρήση, σχεδόν αποκλειστική, του υδροφόρου ορίζοντα αλλά και της μόλυνσης που προκαλεί λόγω της ανεξέλεγκτης και δίχως όρια και όρους εκμετάλλευσης.

Σε αυτό το σύνθετο και ανθρωποφαγικό περιβάλλον, όπου η γεωργία έχει εκτοπιστεί από την εξορυκτική- μεταλλευτική αλλά και την χρηματοπιστωτική δραστηριότητα οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που έχει συνάψει η Κολομβία ήταν η χαριστική βολή. Την τελευταία διετία η Κολομβία, έχει συνάψει συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου με τη Νότιο Κορέα, τον Παναμά, την Ιαπωνία, τον Καναδά, την Ελβετία, την ΕΕ (που τέθηκε σε εφαρμογή την 1^η Αυγούστου) και πολύ προσφάτως με το Ισραήλ, μόλις τον περασμένο Ιούνιο.

Ειδικά όσον αφορά τη Συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ που τέθηκε σε ισχύ το Μάιο του 2012, και μεταξύ άλλων προβλέπει την άμεση κατάργηση των δασμών στο 70% των προϊόντων που η Κολομβία επέβαλλε στις εισαγωγές αγροτικών και βιομηχανοποιημένων προϊόντων από τις ΗΠΑ και τη σταδιακή ολική κατάργησή τους, Μία συμφωνία προς όφελος αποκλειστικά των ΗΠΑ, όπου οι μικροί καλλιεργητές πρέπει να ανταγωνισθούν μεγαθήρια που μάλιστα έχουν επιχορηγήσεις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Ήδη οι συνέπειές της συμφωνίας στον αγροτικό τομέα έχουν γίνει ορατές, καθώς οι αγρότες που εδώ και χρόνια έχουν χάσει τη εσωτερική αγορά από τις εισαγωγές, όσον αφορά την παραγωγή σιταριού, τρυφιλιού και του 70% της παραγωγής καλαμποκιού, χάνουν σχεδόν τα πάντα. Το ζήτημα δεν αφορά απλά την τιμή του καλαμποκιού, που είναι πολύ βασικό διατροφικό είδος στην Κολομβία. Βρίσκονται αντιμέτωποι επίσης με τις αυξημένες τιμές λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, λόγω της ανατίμησης του πέσο -εξαιτίας της μαζικής εισροής ξένου κεφαλαίου στις τράπεζες και της συνεπαγόμενης χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας- που σήμανε ότι τα προϊόντα της χώρας είναι πιο ακριβά σε σχέση με τα εισαγόμενα, την απαγόρευση καλλιέργειας μη πιστοποιημένων σπόρων, (Resolution 970), την συνεχιζόμενη υφαρπαγή γης, και με την αύξηση των εισαγωγών σε πολύ χαμηλότερες τιμές και άλλων γεωργικών προϊόντων, όπως οι πατάτες, το γάλα και τα κτηνοτροφικά είδη.

Πρόκειται για μία προοπτική, που θα ενισχυθεί περαιτέρω και μέσω των συμφωνιών στις οποίες έχει προσχωρήσει η Κολομβία -όπως η «Συμμαχία του Ειρηνικού» εντός της Λατινικής Αμερικής και κυρίως η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των διαφόρων χωρών του Ειρηνικού, που ονομάζεται Transpacific Association Agreement (TPP) και την Διατλαντική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ)– που απειλεί άμεσα ακόμη και τη ζωή τους. Κάτι που πια γνωρίζουν τα «πόντσο» και εξεγέρθηκαν αφού δεν είχαν τίποτα περισσότερο να χάσουν….

Σήμερα στην Κολομβία, οι τιμές των ακινήτων και της γης έχουν εκτοξευτεί παρά το γεγονός ότι 16,6 εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμης γης παραμένουν χέρσα καθώς οι ιδιοκτήτες(;) απλά αναμένουν νέα αύξηση στις τιμές ώστε να τα μεταπουλήσουν. Όσες προσπάθειες έχουν γίνει για αγροτική μεταρρύθμιση αποκλειστικά ωφέλησαν τις τοπικές και ξένες ολιγαρχίες. Ωστόσο, πρόκειται για τα πρώτα στάδια της εφαρμογής των συμφωνιών, καθώς αφορούν τα πάντα. Από την εκπαίδευση και τις τηλεπικοινωνίες έως τα πνευματικά δικαιώματα. Όλα είναι πάνω στο τραπέζι για την κερδοφορία του κεφαλαίου ακόμη και η ζωή των Κολομβιανών. Γι’ αυτό, η μάχη που δίνεται αυτή τη στιγμή στην Κολομβία, με τα πόντσο στην πρώτη γραμμή του αγώνα, είναι κρίσιμη όχι μόνο για τους μικρούς αγρότες και τους ακτήμονες αλλά συνολικά για ολόκληρη τη χώρα και τα εκατομμύρια των εργαζομένων της.